Les 4
Thema: frustratie
Deze vierde les staat in het teken van iets waar we allemaal weleens mee te maken hebben: frustratie. Het kunnen kleine dingen of grote issues zijn, het is niet leuk om ermee rond te lopen maar het zorgt in ieder geval wel voor een gezonde dosis inspiratie. Je frustratie omzetten in tekst, al dan niet humoristisch, kan zorgen voor de nodige opluchting.
Techniek: rijmtechnieken
Er zijn vele soorten rijmtechnieken te behandelen maar in deze cursus beperken we ons tot drie soorten: binnenrijm, klankrijm en slagrijm. De termen spreken misschien voor zich, maar we gaan zien dat het nog knap lastig is om deze technieken toe te passen.
Introductie
Laten we beginnen met het kort en bondig definiëren van de drie rijmsoorten hierboven.
Binnenrijm: rijm binnen één versregel (“Ik weet hoe ze heet en dat ik een date wil” of “Wat is de betekenis van een vriendschap die omgeven is door geheimen”).
Klankrijm: ook wel halfrijm genoemd, rijm die louter op klinkers rijmt (“Ik hoorde weer wat debiels op het nieuws” of “Ik moest bij mezelf te rade: hij leek een proefwerk: zag ‘m met mijn ex samen”).
Slagrijm: precieze rijm in een andere regel. Van alles is -alleen al in de recente Nederlandse poëzie- een heleboel voorbeelden te vinden.
Geen titel – Toon Hermans (1916 – 2000)
‘Wat wil je later worden?’ vroeg de juf
het was in de derde klas
ik keek haar aan
ik wist het niet
ik dacht dat ik al iets was
Lotgenoten – Jules Deelder
Ons gaan is een komen
Ons komen een gaan
De zin van het leven
is dat we vergaan
De wereld van iedereen
niemand de baas
Het heden is eeuwig
Alles is waar
God of Jehova
Allah Jahweh
De één is de ander
De ander de één
Ontsteekt uw geweten
Kijkt om u heen
Het lot dat we delen
laat niemand alleen
Geen titel – Herman Finkers
Tjibbe, Sjoerd en Wiebe
zouden het wel rooien
Tjibbe, Sjoerd en Wiebe
zaten mooi te klooien
zijn in een wak gereden
volledig overleden
zo heb je ’t over vriezen
zo heb je ’t over dooien
Rijmen in het nu
We hebben het al vaker gehad over de gekke smeltkroes die spoken word is: soms is het poëtisch volgens literaire regels, soms is het poëtisch zoals je dat alleen in rapteksten terug kunt horen. Laten we luisteren naar een aantal legendarische woordkunstenaars uit binnenen buitenland. Let op: focus je vooral op de verschillende soorten rijm!
YouTube-fragment: Fresku – Twijfel
YouTube-fragment: Eminem Biggest Ever Freestyle
YouTube-fragment: Manu – Van Het Hart
YouTube-fragment: Rico – Buitenbad
YouTube-fragment: Kees Torn – Nederlands/Engels
Opdracht: frustrerend
Pak een kleine frustratie uit je dagelijks leven, iets waar je vaker tegenaan bent gelopen (of misschien nog steeds wel). Mannen met skinny jeans, vrouwen met witte leggings, je kleine teen stoten tegen de tafelpoot, je hoofd tegen het keukenkastje: pak iets en pas een hyperbool (schromelijke overdrijving) toe, dat helpt bij het verwoorden. Een parabool (expres het tegenovergestelde standpunt innemen) kan ook goed werken, daar word je stuk lekker cynisch van. Dat werkt altijd goed op de lachspieren. Hieronder zie je alle hierboven besproken rijmtechnieken terugkomen.
Wat als / als wat – Derek Otte (2016)
Wat zijn we meer dan een plons in het water? Vanaf dat geluid onderweg naar later. Kringen als echo’s van onze daden, tot ze kabbelend uitsterven als ze de kade raken. Water op water, nu en hier. Regendruppels in de rivier. Rondjes worden rimpels, dwars door de reflectie; perfectie gebroken door de stroming. We hechten aan onze tijdelijke woning tot we worden opgenomen: met de wolken mee, weer terug naar boven. Terwijl onze sporen verhalen vertellen… Over vragen die we vinden maar antwoorden die we stellen. Hoe we piekeren en peinzen, op momenten denken te kunnen vliegen. Kleinigheden die we stiekem koesteren, liefdes die we liegen. Onuitgesproken angsten zijn uitvergrote twijfels en houden ons vaak tegen. Terwijl zekerheid is uitgesloten, we zijn allemaal druppels regen. Constant in een vrije val maar gaandeweg in valse concepten gevangen. We zoeken geluk in plaats van tevredenheid, in het grenzeloos verlangen, hangen we aan vaste grond onder de voeten. Tot we geloven dat we zijn gemaakt om te moeten. We laten wat we dromen heel vaak achterwege en wegen onze status met momenten dat ons imago piekte. Je kinderlijkheid verliezen is een welvaartsziekte. Tijdsbesef begrenst ons, alsof we gaan van A naar B. Begrijp dat alles eigenlijk een cirkel is en neem je diepste dromen mee. Ook als dat niet strookt met wat de mensen willen zien of met hoe de dingen horen. Denk niet aan ‘wat als’ maar naar als wat je bent geboren.
Tips & trucs vooraf
• Brainstorm je suf: als je jouw frustratie helder hebt (en of je gebruik maakt van de hyperbool of de parabool, geen verplichting!), zet je jouw gedachten en gevoelens erover op papier. Probeer daarna zo veel mogelijk rijmwoorden te bedenken.
• Dat gedaan? Gebruik geen rijmwoordenboek, daar doe je jezelf mee tekort. Het klinkt suf, maar het nalopen van het alfabet heeft meer effect (rijmen op ‘klagen’: Aagen, Bagen, Cagen, Dagen (hey, da’s echt een woord!) en geeft meer voldoening.
• Woordgrappen geven een tekst ook altijd meer diepgang en/of humor. Het ‘knippen’ van woorden, het spelen met klanken en namen: beperk jezelf vooral niet! En denk nooit dat je iets niet kunt. Nooit.
• Kom je er met exacte rijmwoorden niet uit en wil klankrijm ook niet lukken? Binnenrijm is een fantastisch trucje. Kijk of je woorden van de zin waar je op wilt gaan rijmen (of die ene prachtige zin waar je nog een zin ‘voor’ zoekt) zodanig kunt verschuiven/omdraaien dat de betekenis hetzelfde blijft, terwijl het einde verandert. Dit biedt vaak (nieuwe) rijm-mogelijkheden!
• Lukt het niet? Vraag je docent om meer uitleg! Je eindtekst bestaat uit zo’n 250 woorden.
