Les 3
Thema: levenservaring
De derde les staat in het teken van levenservaring. We hebben allemaal op onze eigen manier wel een belangrijke les in het leven geleerd, vaak op een wat minder leuke manier maar ook weleens zonder ingrijpende gebeurtenis. Die wijsheid gaan we deze les leren delen, door deze te vangen in een spreekwoord. Lekker cliché, zou je zeggen, ware het niet dat we dit spreekwoord gaan gebruiken als concept om onze wijsheid geheel naar eigen inzicht te vertalen.
Techniek: spreekwoorden
Spreekwoorden vaten vaak figuurlijk samen wat er letterlijk gebeurt. Het zijn adviserende wijsheden en/of algemene waarheden, die zo op een tegeltje zouden kunnen. Daar werden ze, al zo’n 3300 jaar voor Christus, dan ook op geplaatst. Spreekwoorden bestaan namelijk al zo lang als het alleroudste -ons bekende- schrift: het Sumerisch.
Introductie
De Sumeriërs leefden in Mesopotamië, het huidige Irak, waar een groot deel van hun ‘erfenis’ terug werd gevonden. Een deel van die erfenis, was het spijkerschrift: met spijkers schreven de Sumeriërs op kleitabletten. Aanvankelijk om bij te houden hoe groot hun oogst of verzameling vee was, later ook om spreekwoorden en gebeurtenissen vast te leggen. Zo komt het spreekwoord ‘met beide benen op de grond blijven’ bijvoorbeeld uit het Sumerisch.
Afrika
Ook bewoners van het Afrikaanse continent hebben een brede basis gelegd voor spreekwoorden die tot op de dag van vandaag gebruikt worden. Zo komt het spreekwoord ‘Wijsheid is welvaart’ uit het Swahili, een taal die aantoonbaar terugvoert tot ongeveer het jaar 200, ver voordat we aan deze kant van de wereld met spreekwoorden in de weer waren.
Onze spreekwoorden
Tenminste, ‘onze’ spreekwoorden. Het eerste naslagwerk voor Nederlandse spreekwoorden verscheen in 1480, in de vorm van het ‘Proverbia communia’. Ongeveer twintig jaar later bracht de Rotterdamse filosoof en humanist Desiderius Erasmus zijn ‘Adagia’ uit, waarin hij Griekse en Latijnse spreekwoorden van uitleg voorzag. Zo vonden uitdrukkingen als ‘noodzakelijk kwaad’ en ‘belofte maakt schuld’ hun weg in onze taal.
Spreekwoorden in het nu
In 1559 vatte schilder Pieter Bruegel de Oude zo’n 125 Nederlandse spreekwoorden en gezegden samen in een schilderij. Nu is 1559 niet echt ‘in het nu’ maar daar hebben we YouTube voor!
YouTube-fragment: Fred, de koning van de spreekwoorden
YouTube-fragment: Hans Teeuwen op de middelbare school
YouTube-fragment: Oscar van der Meer – Spreekwoordelijk gezegd
YouTube-fragment: M. – Tijd
Opdracht: levenservaring
Wat is een grote openbaring die jij hebt gehad in je leven? Een eigen ervaring of algemenere gebeurtenis die je ogen heeft geopend? Probeer die voor jezelf na te gaan en bekijk welk spreekwoord erbij past. Andersom kan ook: misschien vind je, als je spreekwoorden gaat checken, wel een spreek die bij jou past. Ga na waarom en maak een plan voor je tekst. Hieronder vind je, zoals iedere week, alvast wat inspiratie.
Vroeger is dood – Derek Otte (2012)
Wat blijkt als je te lang kijkt naar wat achter je ligt, is dat het boek dicht is en het licht uit. Dus, laat los en laat gaan, maak ruim baan voor wat in geuren en kleuren gebeurt. Stop met treuren en leef in het heden, leed is geleden, het verleden is voorbij en is verdwenen in het luchtledige. Wees niet koppig, gebruik je kop. Krop niet op maar ventileer en vecht want echt: het slechte hecht zich aan je realisme. Dat laatste wordt dan pessimisme en ik vergis me niet als ik zeg dat je dan door de bomen het boos niet meer ziet. Dat woud is koud en maakt je oud, je verliest uit het oog waar je eigenlijk van houdt, je sjouwt maar bouwt niets: dat snijdt geen hout. Piekeren maakt je moe, hier en nu zijn tot daar aan toe, dus: wees dankbaar voor het heden, jij jouw route en ik mijn pad. Want vroeger is dood en later gaan wij dat.
Tips & trucs vooraf
• Brainstorm je suf: ga na over welke wijsheid jij zou willen spreken en zoeker en een spreekwoord uit het Nederlands bij. Nogmaals, andersom kan natuurlijk ook!
• Dat gedaan? Bekijk welke mogelijkheden het spreekwoord je biedt. Bij ‘Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten’ kun je natuurlijk héél sterk metaforisch werken. Bij ‘Een vos verliest zijn streken niet’ kan dat stukken minder maar dan kun je in het concept dat je bedenkt natuurlijk weer het halve dierenbos uitnodigen voor een rol in je tekst.
• Zoals je bij het punt hiervoor leest, kun je qua technieken natuurlijk ook putten uit lessen die we al gehad hebben. Met metaforen en alliteraties werken, hoeft hier niet, maar het mag wel.
• Google je scheel naar Nederlandse spreekwoorden en hun oorsprong, daar leer je alleen maar leuks van. Probeer het brainstormen wel zo zelfstandig mogelijk te doen: daarmee leer je je eigen creativiteit stukken beter te triggeren en te gebruiken.
• Lukt het niet? Vraag je docent om meer uitleg!
• STRESS NIET: BIJ DEZE OPDRACHT IS RIJMEN WÉÉR GEEN VERPLICHTING! Je uiteindelijke tekst bestaat uit ongeveer 250 woorden.
