Les 5

Thema: wereldprobleem
Na ons bijna volledig op onszelf gefocust te hebben, gaan we in de vijfde les aan de slag met een groot maatschappelijk en/of mondiaal issue. Natuurlijk kan dit ook persoonlijk zijn en  natuurlijk gaan we dit probleem niet oplossen met het schrijven van een tekst, maar deze  opdracht is bedoeld om te leren hoe we woorden kunnen geven aan iets dat veel te groot is  om anders te behappen. Dat gaan we doen volgens een interessante techniek: het switchen  van perspectief.

Techniek: perspectief
Zoals gezegd gaan we aan de slag met een perspectiefswitch. Hieronder wordt verstaan dat  je een tekst schrijft met daarin natuurlijk jouw eigen mening, maar dan net iets creatiever  verwoord. Perspectief kiezen is een stijlvorm, die een tekst, helemáál als die over een groot  thema gaat, net iets meer diepgang en soms zelfs humor meegeeft.

Introductie
Jouw mening luid en duidelijk geven, zonder die mening luid en duidelijk te geven. Het is een  truc die vooral binnen de satire gebruikt wordt: voor eventjes ruil je jouw pakket aan  meningen in voor iemand met een totaal tegenovergesteld pakket aan meningen, om je  eigen punt duidelijk te maken. Hiermee kun je lezers en toehoorders op het verkeerde been  zetten, wat de aandacht voor hetgeen je te melden hebt, verscherpt.  Wat ook goed kan, is het aannemen van de rol van de beschouwende verteller. Hiermee kies  je een soort helikopterview voor het verwoorden van een bepaald probleem. Ook sterk is  het kiezen van de rol van een voorwerp dat een hoofdrol speelt in het probleem dat je aan de kaak wenst te stellen.

Perspectiefswitch
Je publiek op het verkeerde been zetten, kan op verschillende manieren. Twee manieren zijn  hier interessant om mee te geven. De eerste, de letterlijke perspectiefswitch, kun je dus  kiezen door de rol van je tegenstander aan te nemen. Wat ook een heel interessante vorm  is, is het kiezen om de rol van een voorwerp aan te nemen. Of van een grote, duistere  macht, zoals The Rolling Stones al eens deden in hun Sympathy For The Devil, bijvoorbeeld:

Sympathy For The Devil – The Rolling Stones (fragment)
Please allow me to introduce myself
I’m a man of wealth and taste
I’ve been around for a long, long year
Stole many a man’s soul and faith
I was ‘round when Jesus Christ
had His moment of doubt and pain
Made damn sure that Pilate
washed his hands and sealed is fate
Pleased to meet you
Hope you guess my name
But what’s puzzling you
is the nature of my game

Perspectief: de clue
Geen spoiler alerts voor wie The Sixth Sense nooit heeft gezien, maar die filmklassieker met  Bruce Willis kent een zeer verrassende wending. Dit is precies wat een heleboel  woordkunstenaars ook doen. Lang begrijp je niet waar ze het over hebben of heb je juist een  heel duidelijk idee, tot de clue valt. Meestal zit die achterin de tekst verstopt. Deze vorm kan  sterke samenhang hebben met metaforisch werken of met hyperbolen/parabolen, zoals we  in de vorige les behandelden. We luisteren zodadelijk naar Harry Jekkers en Atmosphere die,  beiden op hun eigen manier, deze truc toepassen.

Perspectieven in het nu
Probeer nauwgezet te luisteren naar de volgende woordkunstenaars en hoe zij verschillende  perspectief-trucs toepassen. Probeer voor jezelf tijdens het luisteren te beschrijven welke rol  ze aannemen, waar het kwartje valt en wat ze duidelijk proberen te maken.

YouTube-fragment: Harry Jekkers – Ik Hou Van Mij (clue)
YouTube-fragment: Lupe Fiasco – Put You On Game (voorwerprol)
YouTube-fragment: Atmosphere – Yesterday (clue)
YouTube-fragment: Eindspeech A Time To Kill (clue)
YouTube-fragment: Stryder – Uit liefde (wereldprobleem)

Opdracht: wereldprobleem
Ons milieu, de situatie van mensen in oorlogsgebieden, de economische crisis, de  vluchtelingencrisis, discriminatie… Grote problemen, grote thema’s, veel te lange teksten.  Vaak. Maar bij ons niet!  Door het kiezen van perspectief, kun je wat makkelijker alle informatie omtrent een groot  vraagstuk filteren en uitkiezen die jij kunt gebruiken om jouw punt te maken. Dat gaan we  dus ook doen.  Zie op de volgende pagina een voorbeeld van een perspectiefswitch, waarin de schrijver de  rol van tijd heeft gekozen om een verhaal te vertellen. Er komen allerlei veel te grote  thema’s voorbij maar omdat er gekozen is voor een alles overkoepelende entiteit als  verteller, kan alles de revue passeren.

Vadertje Tijd – Derek Otte (2015)
“Waar zal ik beginnen… Of beter nog, wanneer… Een harde knal, een hels geluid… Of hemels? Religie weet het zeker, de wetenschap is er niet uit. Ik was er vóór alles en belangrijker: iedereen. Ik discrimineer niet, ik geld algemeen. Al ver voor jij kon lopen, deed ik dat al voor jou. Sinds ver vóór jij ter wereld kwam, bleek ik iedereen ontrouw. Je bent als miljarden anderen, ik zag er al velen treuren. Ik zag alles gebeuren, als stille getuige. Zag grote volkeren vechten en vallen maar tussendoor juichen. Manschappen, veldslagen, genociden. Van het Sumerisch, tot het Elamitisch en hiërogliefen. Van het eerste leven tot het Interbellum, gestolen grondgebieden vertellen mijn verhalen na. Men liet ladingen letters weg en loog wat kaarten bij elkaar. Van armoede tot ziektes: er kwam van alles voorbij. Verkrachte continenten, slavernij, mensen inferieur op basis van hun buitenste. Ik ben geen zwartkijker maar hoe superieur ik wit zag worden, is het andere uiterste. Stenen tegen tanks, uitbuiting en onderdrukking, zag vrede telkens een mislukking worden. Dictaturen, loze discussies en propaganda, onderweg naar een Nieuwe Orde. Zag ze mij pogen te veranderen in een systeem van controle. Zie ze denken vooruit te komen, terwijl ze stiekem in cirkels hollen… Ik zag ze krassen in natuurwetten en daarna de wonden stelpen. Ik zag ze vliegen naar de ruimte maar niet de vluchtelingen helpen. Ik zie wapenhandel winnen en kinderhanden werken. Ik zie ze jouw vrijheid beschermen door je vrijheden te beperken. Vele lentes liepen op niets uit, zomer en herfst raakten kwijt. Menig lente werd zomaar winter, als in: “Wie wint er…?” Tijd.

Tips & trucs vooraf
• Brainstorm je suf: gooi wereldproblemen die jou raken, op papier. Nadenken over  hoe je het gaat verwoorden, hoeft nog niet. Schrijf op wat jou bezighoudt en waar je  het een en ander van af weet. Zo’n 250 woorden.

• Dat gedaan? Kies je perspectief: ga jij je in een ander (iemand of voorwerp)  verplaatsen, kies je voor het overzicht/de afwisseling (vertellersperspectief) en/of  geef je de clue pas aan het einde van je stuk weg, door de hele boel om te draaien?  De drie opties allemaal toepassen, mag. Het hoeft niet! Eentje is genoeg.

• Ook hier geldt: technieken uit voorgaande lessen toepassen, mag. Misschien moet je  die kans ook vast aangrijpen, omdat in je eindpresentatie elke techniek (of een  behandelde variant daarvan) minstens één keer in je tekst voor dient te komen.

• Lukt het niet? Vraag je docent om meer uitleg!